โดย อภิภพพึ่งชาญชัยกุล
อัสสัมชนิก 31698 รุ่น 109
Vice Chairman: Thai – Turkey Business Council
If the earth were a single state, Constantinople would be its capital.
ถ้าบนโลกนี้เป็นเพียงประเทศๆเดียว คอนสแตนติโนเปิลก็จะเป็นเมืองหลวงของประเทศ
เมื่อครั้งที่มีการก่อตั้งประเทศสาธารณรัฐตุรกีขึ้นอย่างเป็นทางการ ผู้ก่อตั้ง และประธานาธิบดีคนแรกของประเทศ มุสตาฟา เคมาล อตาเติร์กได้ตั้งเมืองหลวงแห่งใหม่ของประเทศที่กรุงอังการา โดยให้เหตุผลสำคัญประการหนึ่งว่า เพื่อให้นครอีสตัลบูลปราศจากการเมือง และนั่นก็เป็นครั้งแรกจริงๆในประวิติศาสตร์อันยาวนานหลายพันปีของมหานครที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในโลกแห่งนี้ที่หลุดพ้นจากการแก่งแย่งอำนาจในฐานะศูนย์กลางของการปกครอง
อีสตันบูลเป็นเมืองที่ยากที่จะหาเมืองใดในโลกนี้มาเปรียบเสมือน ในทางการเมืองการปกครอง นี่คือเป็นเมืองหลวงและศูนย์กลางของหลายอาณาจักรที่ยิ่งใหญ่ของโลกอย่างโรมัน ลาติน ไปแซนไทน์ และออตโตมัน และมีชื่อที่ใช้เรียกขานมหานรคแห่งนี้แตกต่างกันไปตามแต่ยุคสมัยเช่น ไบแซนเทียม คอนสแตนติโนเปิล อิสลามบูล จนกลายมาเป็นอีสตันบูลในปัจจุบัน
เมื่อครั้งที่จักรพรรดิคอนสแตนตินสถาปนาจักรวรรดิโรมันแห่งภาคตะวันออกขึ้น ณ ที่แห่งนี้ ทรงบรรชาให้สร้างเมืองคลอบคลุมขุนเขาเจ็ดลูกให้เหมือนกรุงโรมแห่งเดิม ทุกวันนี้ข้อเท็จจริงนี้ยังสามารถมองเห็นได้จากทัศนียภาพของเมืองที่ลดหลั่นกันไปเหมือนดังคลื่นในทะเล ด้วยทำเทที่ตั้งที่อยู่บนรอยต่อของแผ่นดินสองทวีปที่โอบล้อมด้วยทะเลสำคัญบนคาบสมุทรอนาโตเลีย ทำให้อีสตันบูลเป็นทางผ่านของการค้าขาย บนเส้นทางสายไหมเชื่อมต่อแหล่งอารยธรรมที่เรียงรายจากตะวันออกสุดของเอเชีย ถึงตะวันตกสุดของยุโรป เรือสำเภาต่างๆที่ล่องผ่านช่องแคบบอสฟอรัสต่างนำมาซึ่งวัฒนธรรมอันหลากหลาย ผ่านเข้ามายังดินแดนแห่งนี้ และนำมันออกไปแพร่หลายยังที่ต่างๆอย่างไม่ขาดสาย ภายในตัวเมืองโบราณยังเป็นประจักษ์พยานถึงความยิ่งใหญ่ และรุ่มรวยเหล่านั้น ผ่านสิ่งปลูกสร้าง วิหาร มัสยิต โบสถ์ และอาคารบ้านเรือน ที่ถูกอนุรักษณ์ไว้
Hagia Sophia (โบสถ์แห่งปัญญาอันศักดิ์สิทธิ์) เป็นโบสถ์ที่ใหญ่ที่สุดในโลกอยู่ 900 ปีจนกระทั่งมีการสร้างโบสถ์ Seville, Cathedral of Saint Mary of the See ในปี 1528 เดิมถูกสร้างเพื่อใช้เป็นโบสถ์ของศาสนาคริสต์นิการออร์ทอดอกซ์ เป็นสถาปัตยกรรมแบบไบแซนไทน์ ต่อมาถูเปลี่ยนให้เป็นสุเหร่า ภายหลังที่จักรวรรดิออตโตมันเข้าครอบครองดินแดนแห่งนี้ในปี ค.ศ.1453 โดยย้ายสิ่งที่เป็นสัญลักษณ์ของศาสนาเดิม เช่นระฆัง แท่นบูชา หลุมศพ รูปปั้น และภาพวาดต่างๆออกไป และสร้างหอคอยทรงดินสอเพิ่มเข้าไป 4 ต้น โบสถ์แห่งนี้เป็นต้นแบบของสุเหร่าต่างๆที่จักรวรรดิออตโตมันสร้างขึ้นในภายหลัง ต่อมาในยุคสาธารณรัฐประธานาธิบดีอตาเติร์กได้ประกาศให้Hagia Sophia มีสถานะเป็นพิพิธภัณฑ์และห้ามไม่ให้ใช้ประกอบศาสนกิจใดๆ เพื่อลดความขัดแย้งของเหล่าศาสนิกทุกศาสนาในการอ้างถึงสิทธิ์ในอาคารประวัติศาสตร์แห่งนี้
Sultan Ahmed Mosque (มัสยิดสีฟ้า) สร้างเสร็จในปีค.ศ. 1616 ในรัชสมัย Sultan Ahmed I เพื่อใช้เป็นสถานที่ประกอบศาสนกิจของสมาชิกในราชวงศ์ สถาปัตยกรรมเป็นแบบอิสลามคลาสสิก–ออตโตมัน ซึ่งได้รับอิทธิพลจากสถาปัตยกรรมไบแซนไทน์ ตัวอาคารประกอบไปด้วยโดมใหญ่ 1 โดม โอบล้อมด้วยโดมรองอีก 8 โดม และมีหอคอยทรงดินสอ 6 ต้น ซึ่งแตกต่างไปจากมัสยิดอื่นๆที่จะมีเพียง 4 ต้น
Grand Bazaar เป็นตลาดที่ใหญ่ และเก่าแก่ที่สุดในโลกแห่งหนึ่ง ประมาณกันว่าในแต่ละวัน มีนักท่องเที่ยว และชาวเมืองเข้ามาจับจ่าย ณ ตลาดแห่งนี้ ประมาณ 2แสนห้า ถึง 4แสนคนเลยทีเดียว ภายในตลาดแบ่งเป็นถนน 61 เส้นตัดกันไปมา มีร้านค้ากว่า 3พันร้าน สินค้าในตลาดมีตั้งแต่ขนมหวานTurkish Delight ผ้าไหม ของเล่น สินค้าพื้นเมือง ผลไม้ ไปจนถึงทองคำ เพชรพลอย นาฬิกา กระเป๋า ร้านตัดสูท สุลต่านเมห์เหม็ดที่ 2 หรือเมห์เหม็ด ผู้พิชิต ทรงบรรชาให้สร้างตลาดแห่งนี้ขึ้นในปี ค.ศ. 1455 หรือ 2 ปีหลังจากที่ทรงยึดกรุงคอนแสตนติดนเปิ้ลได้ เชื่อกันว่าเดิมในบริเวณนี้มีตลาดเก่าอยู่แล้ว เพราะโครงสร้างดั้งเดิมก็เป็นสถาปัตยกรรมแบบไบแซนไทน์ และยังปรากฏตรานกอินทรีที่เป็นสัญลักษณ์แบบโรมันตรงประตูด้านตะวันออก ต่อมามีการขยายตลาดออกไปเรื่องๆ จนกระทั่งช่วงต้นคริสศรรตวรรศที่ 17จึงหยุดลง ซึ่งมีอาณาเขตใกล้เคียงกับที่เห็นอยู่ในปัจจุบัน
Tips:
3. คนทั่วไปมักจะคิดว่าดอกทิวลิเป็นดอกไม้พื้นเมืองดั้งเดิมของประเทศเนเธอร์แลนด์ แต่จริงๆแล้วหน่อของมันถูกนำเข้าไปยังกรุงเวียนนาจากจักรรรดิ์ออตโตมันในปี ค.ศ. 1554 หลังจากนั้นจึงถูกแพร่พันธุ์ไปยังเมืองต่างๆรวมถึงนครอันเตอร์ดัม
4. เหตุที่จักรพรรดิคอนสแตนติน ทรงบรรชาให้สร้างเมืองคลอบคลุมขุนเขาเจ็ดลูกให้เหมือนกรุงโรมแห่งเดิม ทำให้ยังปรากฏสัญลักษณ์สามเหลี่ยม 7 ชิ้นแทนขุนเขาทั้ง 7 ในตราสัญลักษณ์ของIstanbul Metropolitan ในปัจจุบัน
5. ในภาพยนตร์เรื่อง Infeno (2016) มีฉากหนึ่งที่ตัวเอกของเรื่อง โปรเฟสเซอร์โรเบิร์ต แลงดอน (แสดงโดย ทอม แฮงส์) เดินทางมาที่ Hagia Sophia เพื่อสืบหาเบาะแสของคดีที่กำลังร่วมสืบอยู่กับองค์การอนามัยโลก หรือ WHO (ข้อมูลนี้เขียนเพิ่มเติมจากบทความต้นฉบับปี 2015)
6. สิ่งหนึ่งที่ไม่ควรพลาดเมื่อไปเยือนนครแห่งนี้ก็คือการลองทาน Turkish Delight ขนมหวานแบบตุรกีที่มีส่วนผสมจากแป้ง น้ำตาล น้ำหวานจากดอกไม้ และถั่วชนิดต่างๆ มีรสหวานจัด ควรทานคู่กับชา หรือกาแฟที่มีรสขมเพื่อแก้เลี่ยน
หมายเหตุ: บทความนี้คัดลอก และปรับปรุงจากต้นฉบับที่เคยตีพิมพ์ในคอลั่ม Day Off นิตยสาร Day Beds ฉบับเดือนเมษายน 2015